Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zondag 22 januari 2012

Niet zonder jou (2011), documentaire van Peter en Petra Lataster


Te persoonlijk portret van de oude dag.

Met enig voorbehoud begon ik aan de documentaire, want ik herinnerde me de naam Lataster als symbool van erg persoonlijk getinte documentaires, zoals over de Oost-Duitse afkomst van Petra. In Niet zonder jou zijn de ouders van Peter het onderwerp. De zinsnede van T. S. Eliot Met deze brokkstukken stut ik mijn ruines deed het ergste vermoeden. De tango die in de huiskamer voor hen gedanst wordt, stelde evenmin niet gerust.   

De dag begint in het riante buitenhuis in Sloterdijk als Hermine (81) in ochtendjas, koffie inschenkt en de suikerpot zoekt die voor haar neus staat. Haar gescharrel in de keukenkastjes hetgeen wijst op vergeetachtigheid. Wat later verschijnt ook haar man Ger (88) aan tafel als een verfomfaaide oude clown met zijn wilde witte haren en een grote neus in zijn expressieve gezicht. Zijn doofheid  leidt tot dwaze conversaties met zijn vrouw. Ger wordt vervolgens gewassen door zijn schoondochter. Zijn oude mannenlijf komt uitgebreid in beeld.

Hermine lijdt behalve aan vergeetachtigheid ook aan een moeilijk te behandelen vorm van nierkanker. Ze heeft pijn in haar bovenbenen en loopt daarom veel rond. Ze gaat de tuin in om, tot zichtbaar ongenoegen van Ger die achter het raam naar haar zit te koekeloeren, met de tuinslang te stoeien, ze brengt koffie naar Ger die geestelijk nog goed bij is en zijn dagen slijt achter nogal abstracte schilderdoeken. Tot zijn ongenoegen moet hij weer plassen, zoals ’s nachts ook vaker. De ouderdom komt met gebreken. 

Het is wonderlijk hoe de oude baas met houtskool driftig lijnen trekt, die inkleurt met verf en  die soms weer met een doek uitsmeert. Hermine geeft commentaar op herkenbare figuren zoals handen en voeten. Het is te merken dat Ger moeite heeft met haar kritiek, maar hij lijkt in de loop der jaren toch een modus gevonden te hebben om er mee om te gaan. Hermine van haar kant toont fotografische portretten die ze in landen rond de Middellandse Zee gemaakt heeft.

Het echtpaar luistert stil naar klassieke muziek. Vergane glorie, zou het onderschrift kunnen luiden. Later op de dag komt de borrel op tafel. Ger probeert vergeefs een fles witte wijn open te maken en heeft een andere kurketrekker nodig. Nee, niet voor de jenever, Hermine, maar voor de wijn.

Ze scharrelen door de dag, Hermine door het tuin, Ger achter de rollator. Wat moet je anders? zegt Ger, ontdaan over zijn schilderwerk. Het is weer wat anders dan rummycub. Toch is het gestuntel voor de kijker niet zo boeiend. Ger die op zoek gaat naar het tasje van Hermine, dat vindt maar daarmee niet haar onrust oplost. Vervelend wordt je van alle traagheid die des ouderdoms is.

Tenslotte wordt de pijn voor Hermine ondraaglijk. Ze vreest dat het afgelopen is en ze krijgt gelijk. Ger gaat in zijn rolstoel achter de kist aan naar de begraafplaats. Niet veel later manoevreert hij weer door het atelier. Hij schetst, laat zijn hand zakken, huilt. Kunst veegt niet het verdriet weg. 

De vraag blijft waarom dit aftakelingsproces gefilmd moet worden. Een bezoek aan een verzorgingstehuis levert dezelfde beelden op. Het is bewonderswaardig dat de familie het op zich neemt om voor de oudjes te zorgen en Ger in staat stelt zijn schilderactiviteiten uit te oefenen, maar in hoeverre overstijgt zo’n portret het persoonlijke? Wat zegt het ons over de toestand van de mens, dat wij nog niet wisten?

Aandoenlijk is het om Peter na de dood van zijn moeder bij zijn vader op bed te zien kruipen om hem te troosten, maar tegelijk voelde ik me een voyeur en was ik opgelucht toen de documentaire eindelijk afgelopen was. Toch meer iets om in de familiekring van de Latasters te bekijken.  

Deze beoordeling verscheen eerder op www.recensieburger.nl.
   

5 opmerkingen:

  1. Het feit alleen dat je het moeilijk hebt gevonden om er naar te kijken is al een antwoord op je vraag: Waarom dit aftakelingsproces gefilmd moet worden?
    De laatste fase van het menselijk leven: Oud zijn. Functie verlies en dan de dood die een verlossing is. We moeten er allemaal doorheen, als we tenminste niet jong zijn gestorven en dat is dan gelijk het antwoord op je vraag waarom deze documentaire het persoonlijke overstijgt.
    De laatste levensfase is tevens het laatste taboe in de Westerse samenleving waar we liever niet mee geconfronteerd worden of over na willen denken.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. mijn punt is niet zozeer dat het aftakelingsproces niet getoond mag worden, maar dat het in deze docu teveel riekt naar nestgeur.

      Verwijderen
  2. Ik heb de documentaire ook gezien.In tegenstelling tot jou, vond ik het erg mooi en aangrijpend. Zelfs, en misschien wel juist, die delen waarbij Peter achter de camera wegkomt om zijn moeder te steunen bij het lopen. Waarschijnlijk om dat mijn ouders in dezelfde fase zaten/zitten, maar dan omgekeerd. Ik vond het moeilijk om naar te kijken, maar zo verschrikkelijk herkenbaar. De gebaren, de manier waarop het echtpaar met elkaar omging, de ergernis, het naïeve van de dementerende vrou, het was bijna gelijk aan de weg die mijn ouders zijn gegaan. Met dien verstande dat dus niet mijn moeder - die licht dementeert - maar mijn vader is overleden(hij is in de nacht van 21 op 22 januari overleden en we hebben hem gisteren begraven).
    Als het zorgproces rondom het stel net zo gegaan is als bij ons, dan was dat behoorlijk heftig. Dus daarmee heb je misschien een ander antwoord op de vraag in hoeverre zo'n portret het persoonlijke overstijgt; als je er nog niet mee te maken hebt gehad, kun je zien hoe zo'n proces verloopt, als je er wel mee te maken hebt gehad, vind je her- en erkenning.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Afgelopen maandag 19 maart 2012 overleed Ger Lataster. Dat hij moge rusten in vrede.

    BeantwoordenVerwijderen