Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 21 juli 2012

Rutger Kopland: de taal van het verlangen (2006), documentaire van Piet Hein van der Hoek en Lejo Siepe


Dichter naar de werkelijkheid

De documentaire begint in de studeerkamer in de achtertuin, waarin vroeger drie honderd kippen zaten. Door het raam keek je uit op de weilanden. De wijdsheid inspireerde Kopland, die helder uit zijn ogen kijkt, tot het schrijven van gedichten.

Rutger Hendrik van den Hoofdakker werd geboren in 1934 in Goor. Hij groeide op in een calvinistisch milieu. Zijn moeder was een baasje, zegt hij. Ze mocht zelf niet studeren, dus haar kinderen moesten het ver brengen. Ze stond erop dat ze baden voor het naar bed gaan. Depressieve mensen voelen zich door God verlaten, zegt Kopland. Zijn vader was een vooraanstaand verzetsman geweest, zonder dat de kinderen daarvan wisten. Hij werd met een zwaar geweten opgezadeld en spreekt zich op een podium uit tegen het uitzettingsbeleid van de regering. Als 16-jarige ging hij geneeskunde studeren, al wist hij niet waarom. Pas toen het over de mens zelf ging, kreeg hij interesse. Hij ging daarom door met psychiatrie. Shocktherapie vond hij nooit een probleem. Hij merkte dat patiënten daar baat bij hadden.
Depressieven hebben een gesloten toekomst, zitten vast in het verleden.

Kopland schildert letters. Later zien we Dit zegt de muur terug tijdens de onthulling in de psychiatrische inrichting Portugaal. Het doek is toegesneden op de situatie en de ruimte, hoort Kopland als reactie. Men voelt zich wellicht opgetild, gezien. zegt hij. Hij houdt zelf het meeste van de laatste regel ergens tussen de mensen. Die doet hem het meest.  

De directeur van het Letterkundig museum in Den Haag loopt naar de wand met Komrij, Kopland en Kouwenaar. Omdat Kopland vreesde in het niet te vallen bij Komrij schonk hij het museum een levensgroot zelfportret. Er staat ook een enorm archief van hem in ordners tot zijn laatste gedichten in 2005. Met weemoed nam Kopland er afscheid van. Een map bevat jeugdgedichten onder het pseudoniem Max Kwabe. Kopland bewaarde proefversies, bijvoorbeeld van Jonge sla dat eerder meer groenten bevatte. Kopland is zelf behoorlijk klaar met Jonge sla.

Zijn gedichten gaan over zijn gevoelens en verlangens, nooit over zaken dat hem boos maken. Daar kan hij geen woorden voor vinden.

Hij leest voor aan de Drentse Aa. Hij noemt het een landschap zoals het moet zijn. Hij heeft van de P.C. Hooft prijs een huis gekocht in de Cevennen. Landschappen vertellen iets essentieels. Hij wil dat in taal vatten, zodat een ander zijn ervaring kan delen.

Hij verzamelt curieuze ansichtkaarten en bedenkt daar zelf verhaaltjes bij. Hij hield ook graag voordrachten die nergens over gingen. Lachen is een diepgewortelde gevoelsuiting. Hij maakte filmpjes van een man die over het spoor weg loopt of uit een tunnel te voorschijn komt. In plaats van oervervelend waren die juist fascinerend om te zien.   

Tijdens een lezing voor psychiaters op Schiermonnikoog leest hij een gedicht voor over een therapiegesprek met een vrouw. De vraag met wie we spreken geldt ook
voor dichters. Een dichter geeft een visie die herkend wordt. Dat ligt dicht bij de therapeutische ontdekking. Een dichter moet kijken naar wat is.

Samen met zijn vrouw staat hij voor een winterlandschap van Breugel, dat in de verte verdwijnt. Breugel wilde laten zien hoe de wereld was, zegt Kopland, en die niet mooier maken. Ook poëzie is het beschrijven van de werkelijkheid.

Voor een voordracht laat hij altijd de stilte op zich inwerken. Voor de twaalfde keer doet hij mee aan de Nacht van de poëzie. Hij is daarmee recordhouder. Hij leest onder andere het gedicht Een koraal waarin hij de Leichtigkeit van Bach beschrijft.

In december 2005 reed hij op weg naar het bloedprikken tegen een boom. Na twee weken werd hij weer wakker. Het was een duizelingwekkende gedachte dat hij er ook niet meer geweest had kunnen zijn. Hij weet niets meer van de tijd dat hij thuis verpleegd werd. Omdat hij onhandelbaar was, werd hij opgenomen in het psychiatrisch ziekenhuis waar hij eerder de directeur van geweest was. Hij vond het vreselijk dat hij er niet uit kon.

Hij vertelt over het lage avondlicht op het gras en stelt zich zo het einde voor. ‘Ik hoop dat dit het is, maar ik ben bang dat het anders zal zijn. Wat geeft het. Dit was het.’

Dat hij - net als Komrij - moge rusten in vrede.  

Hier een aantal gedichten, onder andere Een koraal
  

Geen opmerkingen:

Een reactie posten