Ontwerper met beton wil schoonheid in de wereld behouden
De titel van de documentaire klinkt als een boeddhistische
frase over een persoon die lang gemediteerd heeft. De Japanner Tadao Ando (1941)
is echter een architect die veel met beton werkt. De blokken die hij neerzet zijn
kolossaal met puntjes erin zoals in matrassen of bepaalde soorten biskwie. Hij ontwerpt
wel op Japanse wijze. Een prachtig voorbeeld wordt meteen in het begin van de
documentaire getoond: In De kerk van
licht ofwel The church of light (1986)
die in Osaka staat, valt licht als een kruis tussen de betonblokken hetgeen
meteen ontzag en sereniteit teweeg brengt. In de woorden van Ando: de
lichtreflectie zorgt voor verbondenheid.
Collega’s zeggen dat Ando niet dienstbaar of flexibel is
maar zijn eigen radicale ideeën heeft. Zijn ontwerpen lijken rigide, maar dat
is schijn. Le Corbusier had invloed op The
church of light. Ando verbindt traditioneel westerse en oosterse tradities,
ontwerpt in samenhang met de natuur en wil het hart aanspreken.
Osaka is ook de stad waar Ando kantoor houdt. Middenin het
gekrioel van de wereldstad werkt hij met zijn dertig medewerkers aan opdrachten
die hij door de hele wereld uitvoert.
Zijn werknemers staan vol ontzag om hem heen als hij hen
bijeenroept. Hij moet hen vragen dichterbij te komen. Hij wil liever dat ze de
straat opgaan en met de mensen praten dan dat ze de hele dag achter de computer
zitten. Zelf gaat hij kijken op de locaties en praat met aannemers. Helaas
worden aannemers met eigen ideeën zeldzaam, zegt hij. Dat zal hem nog nopen zich
terug te trekken, zo houdt hij van het gesprek waarin men elkaars ideeën en
passies deelt. Hij doceerde ook veel aan universiteiten.
Het gaat hem niet om het bouwen maar om het proces. Dat is
te zien aan het woningcomplex Rokko dat aan een heuvel vast gebouwd is. Omdat
zoiets nooit eerder werd gedaan, vereiste het een intensief voorbereidingsproces.
Zelf weet hij niet wat bepalend is voor een goede architect, maar door
innovatief te werken komt men in ieder geval tot een nieuwe denktrant.
Een inwoner van Osaka wijst op een soort kubuswoningen die
ook in Bahrein staan (zie foto). Ando werd als kind gegrepen toen zijn ouderlijk huis werd
gerenoveerd en wilde ook architect worden. Hij werkte op bureau’s maar hield
het daar nooit lang vol, reisde rond en las alles wat hij op zijn gebied te
pakken kon krijgen. Ontwerpen is als boksen, dat hij ook beoefende: men heeft
uiterste concentratie nodig en men is alleen. Op zijn 29-ste begon hij zonder
kwalificatie een eigen bureau. Om aan opdrachten te komen ontwierp hij in 1976 het
spectaculaire Sumiyoshi Huis in Osaka. Een oude rijke dame uit Neuss, Duitsland
liet hem een museum ontwerpen voor haar voormalig Japanse kunstcollectie.
Voor zijn Temple of water (2001) bestudeerde hij traditionele
tempelbouw en maakte een eigentijds ontwerp waarbij men een trap afdaalt tussen
een lotusvijver. Er kwam kritiek op de vijver als dak van de tempel, maar Ando vond
het passend in een geëmancipeerde maatschappij.
In Italië signeert hij. Hij zet zijn handtekening in
massaproductie in de catalogus over zijn werk. Hij roept in een toespraak op om
de schoonheid in de wereld in stand te houden. In de jaren tachtig kwam een
zakelijker benadering op, waarbij projectontwikkelaars meer macht kregen. Het
leven gaat steeds sneller en kost meer inspanning. In Europa en Amerika holt
men hijgend achter de Aziatische tijger aan, die echter alleen economische en
technologische vooruitgang kent en geen culturele. Leegte speelt een grote rol
in de Japanse architectuur. Zijn ontwerp van het Shiba Ryotaru Museum (2001) in
Osaka met gigantische wanden met boeken, symboliseert dat.
In het begin van de documentaire wordt zijn stijl
minimalistisch genoemd maar daar tegen verzet Ando zich op het eind tegen die
kwalificatie. Hij weet niet wat minimalisme is. De rijkdom van het leven, met
licht dat verandert met het weer en de seizoenen, overstijgt het
minimalistische.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten