Wouter Bos, VPRO-Zomergasten, 25 augustus 2013

Technocraat zonder groot verhaal

Met gemengde gevoelens begon ik aan de marathonuitzending waarin de voormalig politiek leider van de PvdA zijn ideale televisieavond voorschotelt. Wat zou Wouter Bos te melden hebben over zijn nogal snelle afscheid uit de politiek en zijn draai naar KMPG? Ik vreesde dat Wilfried de Jong het de door de wol geverfde politicus niet moeilijk zou kunnen maken, maar dat viel mee. De Jong probeerde echt wel zijn tanden in zijn gast te zetten. Vooral toen het ging om het geloof. Bos wilde zich zelf daar niet over uitspreken. Het was zijn laatste taboe, zei hij, al meldde hij wel tussen neus en lippen door dat hij daar misschien zelf wel niet uit was. De Jong maakte daarom een uitstapje naar zijn Nederlands Hervormde jeugd en de scheiding van zijn idealistische ouders.

De fragmenten waren niet bijzonder. Om aan te geven dat het bijbelverhaal hem nog steeds boeit koos Bos een fragment uit de sentimentele en opgeblazen The passion uit 2012. Verder kregen we veel scènes uit Amerikaanse series voorgeschoteld die Bos bijvoorbeeld bekeek als hij doodmoe thuis kwam van een lange dag ploeteren in de politiek.

Rode draad vormde het gedicht The road not taken van Robert Frost waardoor Bos geraakt werd tijdens een vakantie in Tibet aan het eind van zijn werkperiode bij Shell. Omdat hij daar in een warm bedje lag, kostte het moeite een draai te maken naar de politiek, maar hij heeft nooit spijt gehad van die beslissing. Zijn idee om tegen de stroom in te gaan is echter wel een heel andere dan die van Den Uyl. die ooit een maatschappelijke lezing onder deze titel gaf. Het idealisme is bij Bos ver te zoeken. Het loont volgens hem niet altijd een eerlijk verhaal te vertellen.

Bos bleek vooral geboeid door het politieke spel. Het spinnen, het beïnvloeden van de beeldvorming om de gunst van de kiezer te winnen, komt bij hem boven de inhoud. Wellicht daarom liet hij politici zien die dat grote verhaal wel vertellen, zoals Joschka Fischer over het belang van Europese eenwording en Barack Obama met zijn Marten Luther King-achtige droom. Helaas toonde hij van de laatste echter een fragment waarin deze tijdens een dankrede voor zijn campagneteam na zijn herverkiezing in 2012 uitbarst in tranen. Vermoeidheid, zegt Bos, hij kende dat zelf ook zo goed. Politiek is voor hem vooral onderhandelen, water in de wijn doen. Maar wat als je zelf helemaal geen wijn kunt aanbieden? Dan wordt het ploeteren, zoals in De Wouter tapes (2007) al duidelijk werd en is het niet vreemd als je na negen jaar opgebrand bent. 

Ik nam aan dat hij, net als voor de parlementaire enquetecommissie, zou zeggen dat hij als minister van Financiën niet wist of hij goed gedaan had aan de overname van ABN Amro, maar zover kwam het vanavond niet. Aan het eind zei hij zelfs dat hij die tijd persoonlijk als zijn hoogtepunt had ervaren. Het weet de crisis zelfs aan ons allemaal, aan onze gulzigheid die groter is dan onze beheersing. Een oplossing is volgens hem een proces van lange adem. Hij zou wel eens willen zien welke van de verschillende opgezette banken in de vorm van staatsbanken en banken die niet naar de beurs gaan, het in de toekomst zullen doen. ‘Heb vooral geen haast,’zei hij letterlijk. Zijn hartnekkige gehoest daarna sprak echter boekdelen over de netelige kwestie.

Het blijft onverteerbaar dat iemand die zich, om het robuust te zeggen, opwierp als leider van de arbeidersbeweging, onder het voorwendsel dat hij meer tijd wilde voor zijn gezin, zich algauw weer richtte op de accountancy. Zijn idealistische vader was het daar blijkbaar ook niet mee eens. Inmiddels doet Bos sinds kort weer iets wat meer naar zijn hart is. Als voorzitter van de nieuwe raad van bestuur van het VUmc gaat de vijftigjarige Bos oplossingen zoeken voor problemen. Wellicht is dit een baan die hem het beste past. Een technocraat in hart en nieren.