Destructie bewerkstelligt idealisme en omgekeerd?
Wim Brands begint over de vader van Ian Buruma die tijdens
de Tweede Wereldoorlog in Berlijn werd tewerkgesteld. Hij maakte de slag om
Berlijn mee en werd bijna geëxecuteerd door een Sovjet soldaat. Hij vertelde er thuis
veel over. Ian was geïnteresseerd in zijn verhalen. Eerder werd de vader
clandestien ontgroend in een studentencorps in Utrecht. Na de oorlog moest dat
opnieuw gebeuren, omdat het de eerste keer, door de verordening van de bezetter,
niet goed gebeurd was. Zijn vader had daar geen moeite mee. Buruma vindt dit
symbolisch voor 1945. Men snakte naar het normale.
Brands vraagt wat voor achtergrondliteratuur Buruma heeft
gelezen om het jaar 1945 te reconstrueren.
Alleen ooggetuigenverklaringen, zegt Buruma, om te weten hoe
men dat jaar zelf heeft beleefd. Hij noemt Yanks,
een tijdschrift van het Amerikaanse leger, dat een toon had die linkser was dan
die van de huidige PvdA. Dat zegt veel over die tijd waarin men maatschappelijke
verandering voorstond.
Brands noemt de seksuele explosie.
Volgens Buruma zijn dood en erotiek met elkaar verbonden.
Vooral onder vrouwen was er een roesgevoel. Ze genoten van de bevrijders in hun
mooie kleren. De Europese mannen keken paniekerig toe. Kregen ze de vrouwen
weer terug achter het aanrecht? Wellicht daarom werden de jaren vijftig een
periode van restauratie. In de jaren zestig keerde het vrije gevoel opnieuw
terug. Vrouwen gingen opnieuw los.
Brands vraagt naar de manier waarop de bestuurlijke
apparaten met collaborateurs omgingen.
Buruma ziet dat als een probleem na elk militair conflict.
Wie bezit de legitimiteit om de zaak weer te besturen? Terwijl in Europa een
sfeer van verandering heerste, werden soldaten in andere werelddelen ingezet om
de oude situatie te bestendigen. Dit gold zowel voor Nederlandse soldaten in
Indië als voor Franse soldaten in Algerije.
Om de chaos nog groter te maken begint Brands over
zondebokken als Mussert, die buitensporig gestraft werden.
Mussert was ook schuldig, zegt Buruma, maar werd erg snel
bewerkt, opdat de maatschappij weer verder kon.
Brands noemt het wonderlijk dat de maatschappij zich weer zo
snel herstelde na alle geweld, zoals bijvoorbeeld de verkrachtingen door de
Russen.
Buruma ziet steeds een zucht naar wraak, nu ook weer in het
Midden-Oosten. Hij zegt dat die niet spontaan optreedt maar politiek
geregisseerd en gemanipuleerd wordt, zoals de communisten deden na de oorlog
tegen de Duitse bourgeosie in Tsjecho-Slawijke.
Leren we niets van de geschiedenis? vraagt Brands
Zonder geschiedenis zou men de eigen tijd niet begrijpen,
maar men trekt wel vaak de verkeerde conclusies. Inmiddels is er een generatie
aan de macht die geen ervaring met de oorlog heeft en wel erg snel militairen
naar Irak stuurt, vanuit het idee dat alles opgelost is als de dictator
verdreven is.
De geschiedenis voltrekt zich steeds anders. Neergang en
opbouw wisselen elkaar af. Buruma zag dat er na de destructie een periode van
idealisme volgde die nu op zijn eind loopt en hoopt dat de volgende periode van
destructie minder erg zal zijn.
Hier mijn bespreking van Let there be light. Deze documentaire van John Huston uit 1946 geeft een mooi voorbeeld van de betrokken mentaliteit in het Amerikaanse leger na de Tweede Wereldoorlog.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten