Russen hangen naar het verleden
Pieter Waterdrinker is journalist, correspondent en
schrijver. Hij woont al vanaf 1996 in Rusland. In zijn nieuwste bundel De correspondent schrijft hij weer over Russische
ervaringen. Wim Brands neemt er twee stukken uit die een beeld geven van zijn
werk waarin het journalistieke en het schrijverschap elkaar op een goede manier
aanvullen. Hij staat daarmee in een grote traditie, zegt Waterdrinker.
In het eerste stuk gaat het over het appartement van
Waterdrinker in Sint Petersburg, een stadspaleisje in een voormalige
huurkazerme in de Tsjaikovski straat, waarin hij met zijn Russische vrouw Julia
woont. Hij was in vervallen staat toen hij het bezichtigde maar het bevatte
veel vergane glorie. Het was alsof hij in de 19 de eeuw stapte, de
glorieperiode van zijn geliefde Russische schrijvers.
De verschillen in de straat zijn groot: puissante rijkdom en
extreme armoede bestaan naast elkaar. Mensen wonen in zalen van de voormalige adel
die met schotjes zijn opgedeeld in kamers, de zogenaamde kommunalka. Hijzelf
heeft een criminele buurman die zijn medebewoners heeft uitgekocht en inmiddels
ook in een paleisje woont en boven woont een diva die haar sporen verdient
heeft met haar optredens en een dure vleugel in haar appartement heeft staan. Als
je de voorgevel van de huurkazerne zou wegtrekken zou je de verschillen
duidelijk kunnen vaststellen. Volgens Waterdrinker zijn er heel veel van dit
soort huizen in de stad.
Een ander verhaal gaat over een vakantie met zijn vrouw
Julia in Litouwen aan de Oostzee.
Julia had Duits gestudeerd en genoot van de omgeving waarin
Thomas Mann vroeger een buitenhuis had. Zelf komt Waterdrinker uit Zandvoort
dus hij wist ook de omgeving met zee en daarachter bos te waarderen. Op dat
zelfde moment brak echter de oorlog uit in Georgië.
Waterdrinker wilde liever niet weg, maar ging via sluipwegen
naar het front. In die oorlog vond cameraman Stan Storimans in 2008 de dood.
Hij komt nu net terug uit Slavjansk en had hetzelfde beklemmende
gevoel toen hij daar naar toe ging. Hij praatte zoals hij altijd doet met zoveel
mogelijk verschillende mensen. Hij bezocht ook een nachtclub waarin de elite
zich ophoudt en met wat drank op graag vertelt over hun diepere gedachten. Het
liefst spreekt hij met iedereen, van Poetin tot putana’s. Achter het nieuws
zitten altijd mensen zegt hij. Nog wel. De oude traditie om zich in te bedden
in de maatschappij wordt misschien straks voor een krant te duur.
Brands wil weten wat wij niet van Rusland begrijpen,
bijvoorbeeld over hun houding ten opzichte van Oekraïne.
Waterdrinker zegt dat de Russen een ander denkvermogen
hebben dan wij Westerlingen. Hun wereld lijkt sinds de val van de Sovjet-Unie
op het Westen maar de ideologie is heel anders. Hij haalt Joseph Roth aan die
de val van het Oostenrijks Hongaarse rijk betreurde. Net zo betreuren de Russen
de ondergang van de Sovjet Unie. Dit traumatische gevoel verklaart de houding
ten opzichte van de satellietstaten. Er is een collectief gevoelde heimwee naar
het verleden, dat in het Westen niet begrepen wordt. Waterdrinker herinnert
zich een congres op Rhodos waar de Russische elite al de hang naar het verleden
liet blijken. Die komt nu naar boven in de Oekraïne.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten