Buzkashi! (2012), documentaire van Najaab Mirza

Behalve de voetbalmaffia bestaat er ook een buzkashimaffia

Daphne Bunskoek kondigt de documentaire Buzkashi! aan. Ze vergelijkt de sport uit Tadzjikistan met het fierljeppen in Friesland of het kaatsen in dezelfde provincie. In Tadzjikistan doet men aan geitwerpen, zoals de vertaling van Buzkashi luidt. Het is afkomstig van de strijd van schaapsherders tegen de wolven. Hoe de regels precies zijn wordt niet duidelijk. Hoofdrolspeler Azam doet het in de documentaire met stenen voor aan zijn kinderen. Hij maakt eerst een doel waarachter de geit, net als bij rugby lijkt het, door een ruiter gedeponeerd moet worden. Wie dat lukt is de winnaar. Een scheidsrechter kan ingrijpen in geval van onenigheid.

De documentaire begint met beelden van de wedstrijd tijdens de viering van het Aziatische nieuwjaar in de districtshoofdstad Dushande. Die leveren weinig anders op dan een kluwen paarden met ruiters erop die af en toe met een zweep op hun eigen of andermans paard slaan. In die kluwen bevindt zich het karkas van een zwart schaap, dat uit de auto van de wedstrijdleiding is geworpen. Het doel is nergens te zien. Toeschouwers zijn hun leven niet zeker als de meute zich in hun richting beweegt.

De belangrijkste wedstrijd van het jaar gaat tussen twee kampioenen, de volkse schaapsherder Azam en de steenrijke grootgrondbezitter Khurshed. De prijs is een Mercedes Benz. De eerste wil graag schapen kopen met een overwinning, de tweede is het alleen om de eer te doen. Beiden worden tijdens hun voorbereidingen door Najaab Mirza geïntroduceerd.

 Azam is al van jongsaf aan herder. Hij heeft een grote familie met twee vrouwen en tien kinderen. Zijn dertien jarige zoon Tohir leest en studeert graag, ook als hij op de schapen past. Hij wil graag arts worden maar alleen als zijn vader dat goed vindt. Azam bokst en drukt zich op aan de leggers van een brug en vindt stedelingen maar bedriegers. Hij zit wat treurig bij dode lijkjes van lammeren, omdat de vaccinatie niet op tijd kwam. Zo heeft hij wel vierhonderd lammeren verloren, zegt hij.

Khurshed wordt gefilmd op zijn landgoed, waar hij op zijn paard oefent met een zware zak. Hij zou willen dat buzkashi een Olympische Sport zou worden. Hij heeft een team van vijftien mannen rond zich geformeerd dat hem bijstaat tijdens de wedstrijd. Ieder heeft een eigen rol. Een sponsor zorgt voor twee sterke paarden. Azam vindt dit tegen de bedoeling van de sport ingaan.

Dan is er ook nog Askar die ook wel eens kampioen is geworden. Hij doet niet graag mee vanwege de buzkashimaffia, maar werkt, ondanks veel weerstand onder de bevolking, inmiddels samen met Khurshed. Azam zegt dat Askar met Khurshed is gaan samenwerken omdat hij zijn sponsor kwijt was.

Khurshed wint. Azam ziet de toekomst somber in, maar zijn zoon mag medicijnen gaan studeren. Wellicht levert dat straks meer inkomsten op. Een andere zoon moet hem dan maar opvolgen als buzkashispeler. Als een nieuw lam levend geboren wordt, lacht hij weer.  

Na afloop bleef ik met veel vragen zitten. Wat is de rol van de scheidsrechter? Wat vindt die ervan als ruiters een team gaan vormen? Wat vindt het publiek ervan? Ook vroeg ik me af of daar wellicht ons gezegde Vooruit met de geit vandaan komt.

Hier de trailer.