Project X (1): De tien geboden: Brieven aan God (2000), documentaire van Vuk Janic

Drieluik over de vraag wie God is

Wie is die God eigenlijk waartoe men zich vaak wendt? Dit is een vraag die vaak wordt gesteld en waarop het antwoord nooit sluitend kan zijn. Theatergroep Bog houdt zich ermee bezig. De groep won voor het programma God, dat in het najaar uitkomt, informatie in bij toeschouwers van hun vorige productie over meningsvorming. Arjan Visser ondervraagt al geruime tijd in Trouw personen over hun persoonlijke invulling van de tien geboden. Kieslowski maakte eerder de intrigerende Dekalog rond de tien geboden. Vuk Janic beet in 2000 de spits af van de gelijknamige Nederlandse documentaireserie. Het eerste gebod luidt volgens de katholieke indeling: Gij zult geen afgoden vereren, maar Mij alleen aanbidden en boven alles beminnen. In de vertaling van Visser luidt het: Gij zult geen andere goden voor mijn aangezicht hebben. Janic portretteerde drie gezinnen waarin de vraag naar God urgent werd.

Hoop

Carla en Cok waren al zeven jaar bezig om een kind te krijgen en zijn inmiddels gezegend met een zwangerschap. Carla toont de video van de echo aan haar ouders die, net als haar man Cok, zeer onder de indruk zijn. De moeder van Carla heeft kanker, maar hoopt dat ze haar derde kleinkind nog in haar handen kan houden. Carla heeft de lange weg van mislukking, pijn, woede en onzekerheid in haar dagboeken beschreven die zwaar zijn van de tranen zoals ze zelf zegt, maar ze is daardoor wel gelovig geworden. Vroeger geloofde ze in niets, maar tegenwoordig in iets. Ze put daar kracht uit en schrijft tegenwoordig verder onder de aanhef Lieve iets.  

Woestijn

De ouders van de negenjarige Wouter zijn nog altijd in een shock over de dood van hun zoon, zeven jaar geleden door een slagaderlijke hersenbloeding in het zwembad. Het eerste dat de vader in de ochtend doet is een kaarsje opsteken voor zijn jongste zoon, die altijd zo knus bij hem op de bank kroop. Sinds diens dood leeft hij in twee gescheiden werelden. God heeft voor hem zijn almacht verloren. De broers van Wouter luisteren ontroerd naar diens stem op de cassetterecorder, maar zeggen er eerlijk bij dat ze ook wel eens ruzie met hem hadden. De ouders bezoeken iedere dag zijn graf en houden elkaar stevig vast, ook al verwerken ze het verdriet op hun eigen manier. De moeder zegt dat God de dood van haar benjamin niet heeft gewild, zoals ook bovenaan de rouwkaart stond, maar vertrouwt er op dat hij hem met reden bij zich nam. Ze kan haar gevoelens kwijt door het maken van poppen. De vader vraagt zich in een brief af waarom het verlies hen niet bespaard is gebleven, waarom hun toekomst in duigen is gevallen. Hij schrijft dat hij Wouter blijft zoeken, blijft zijn vragen stellen en wil dat God zijn tranen droogt.

Wonder

De ouders van Emerson (op de foto kijkend in de camera van Gregor Meerman) zijn aan de andere kant dolgelukkig dat hun jongste zoon nog leeft. De vader brandt een kaarsje in de kerk dat hun gezin nog steeds compleet is. Hij had het er erg moeilijk mee dat de peuter op een middag dat hij in de woonkamer in slaap was gevallen, het balkon op gegaan was en van vier hoog naar beneden sprong, waar zijn oudere zus aan het spelen was. De katholieke buurjongen Elvis was, uitroepende Bis mil Allah, precies op tijd om de jongen op te vangen. De moeder, die op dat moment bij een vriendin was, was in een shock toen ze van de val hoorde en zegt dat Emerson een beschermengel heeft. In brieven herdenken de zus van Emerson en die van Elvis de gebeurtenis. Een jonger meisje heeft heel aandoenlijk: roos vis ik boom bos geschreven. De moeder zou in een nooit eindigende brief God blijven bedanken. 

Als een extraatje, zoals steeds in deze tiendelige serie naar een idee van Paul de Bont en Wessel van der Hammen, geven aankomende documentairemakers hun reactie op de uitzending in een tien minuten durend filmpje weer. Cassandra Offenberg en Anna Lotte Mos nemen in hun grappige filmpje Elke dag anders (2015) de persoonlijke instelling van Vuk Janic op de korrel. Ze gaan naar een hen onbekende plaats om daar opnames te maken en komen in Scheveningen waar een surfer en een visser de goddelijke schoonheid van de zee bezingen. Hoewel hun experiment gelukt is , blijken ze het achteraf het eens met Janic dat een persoonlijke verbinding met het onderwerp beter werkt.  

Hier de trailer van Brieven aan God met daaronder nog de nodige informatie, hier het filmpje Elke dag anders.