Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



vrijdag 2 oktober 2015

Anner Bijlsma over Droppings, VPRO Vrije Geluiden, 20 september 2015


Lofrede op de weg naar meer weerstand

Cellist Anner Bijlsma heeft naam gemaakt als uitvoerder van de Bach suites, die door diens vrouw Anna Magdalena in een leesbare partituur op schrift werden gesteld. Bijlsma maakte daar in zijn leven een hele studie van en legde zijn bevindingen neer in verschillende boeken. Het klassieke muziek programma Vrije geluiden nodigde hem uit te vertellen over zijn nieuwe boek Droppings en nodigde meteen drie andere cellisten uit om fragmenten van de Suites ten gehore te brengen, ook omdat Bijlsma zelf vanwege een spierziekte niet meer kan spelen. Een masterclass wil de meester het niet noemen omdat hij er zelf ook van leert. In de tijd van de Verlichting was het gebruik om in academica philharmonica samen te komen en met een goed glas wijn muzikale werken te bespreken. In dit verslag ga ik niet zozeer in op technische aspecten, die voor mij als leek moeilijk te begrijpen zijn, als wel, met de prachtige performance van violist Isaac Stern in het achterhoofd, op de pedagogische.

Bijlsma vertelt presentator Melchior Huurdeman dat het belangrijk is om te lezen wat er staat. Omdat de muziek meebeweegt met de tijd, verandert die. Bijlsma past een vergelijking van De nachtwacht van Rembrandt toe op de partituur van Anna Magdalena. De schutters zouden, als ze net zo veranderden als de muziek, tegenwoordig een kek generaalsuniform dragen. Hij hoorde de suites voor het eerst op achtjarige leeftijd toen hij cello les nam. De zes suites zijn niet moeilijk. Ze lijken op een menu. Er komen steeds meer vingers bij. Zijn vijfde boek Droppings is een herziening van het eerste. Ook nu nog vond hij weer iets nieuws toen het boek al bij de drukker lag. Daarom is er een inlegvel ingevoegd. Bijlsma vertelt dat Bach zelf altviool speelde en zijn composities met kool wijzigde. Zijn vrouw wist niets van strijken in de zin van het hanteren van de strijkstok, maar kreeg geen kans iets aan zijn notaties te veranderen. Hoewel de 81-jarige Bijlsma zelf al negen jaar gestopt is met spelen, speelt hij net als Beethoven door in de geest. Hij mist het fysieke spelen niet. Cellisten zijn volgens hem lui, al is dat niet af te zien van de drie uitgenodigde collega’s.

Jeroen den Herder, hoofdvakdocent aan de conservatoria in Amsterdam en Rotterdam, vraagt zich af waarom de suites niet gemakkelijk zijn gecomponeerd. Volgens Bijlsma hebben Duitsers iets met angenehm schwer. In de genoemde academica philharmonica werd de muziek als een wetenschap gezien en werd de harmonieleer met sequenzen en moduleren uitgevonden. Bijlsma vindt het mooi dat Den Herder het instrument laat praten, dat anders is dan zingen waarbij woorden gemakkelijk wegvallen. Den Herder ziet een pauze als nadenken. Bijlsma gebruikt het begrip akoestisch perspectief als er een nootje bij wordt gemaakt om de tekst beter uit de verf te laten komen. De strijkstok doet de adem na. De af en opstreek spelen daar ook een rol bij.

Lidy Blijdorp, die lessen bij Bijlsma volgde, vertelt volgens haar vroegere leermeester met haar vertolking een mooi verhaal, maar vindt dat ze haar mededelingen niet te vroeg moet brengen, maar meegaan met het voorstellingsvermogen van de luisteraar. Anders is het net zo vervelend als bezoek dat te vroeg komt. Vervolgens houdt ze volgens Bijlsma weer teveel in. Hij legt uit dat het viool- en cello spel in de loop van de achttiende eeuw veranderd is onder de invloed van de Franse Revolutie en dat er een andere mentaliteit voor in de plaats is gekomen. Tegenwoordig prijkt een speler met de veren van een ander. Hij of zij dient te spelen als een dorpsdominee die zijn pappenheimers kent en weet wat hij tijdens de preek wel en niet moet zeggen om het wij gevoel te bevorderen.

Job ter Haar studeerde eveneens bij Bijlsma en vindt het leuk dat de suites niet duidelijk zijn. Dit vormt een uitdaging voor de vertolker. Hij leerde veel van Bijlsma die vragen stelde en dialogisch lesgaf. Hij leerde daar zijn houding van ten opzichte van de muziek. Die is er een van zoeken en bezig blijven. Bijlsma staat stil bij een passage in het door Ter Haar fragment waarin het lijkt alsof er drie keer dezelfde sequens voorkomt, hetgeen niet het geval is. Een kwestie van goed lezen. Volgens Ter Haar is het een oefenboek. Het gaat erom te kijken wat er gebeurt. Bijlsma vindt dat Ter Haar een noot moet loskoppelen van voorgaande noten door die te vergeten. Hij vergelijkt het met een spel dat kinderen in een bos spelen waarbij ze opeens stil moeten staan. Ter Haar merkt echter op dat hij vindt dat de noot bij het voorgaande hoort. Bijlsma is het daar mee eens maar vindt de manier waarop Ter Haar de noot speelt toch niet mooi.

Den Herder noemt Droppings een lofrede op de weg naar meer weerstand. De hiërarchie maakt dat noten bloemen worden tussen stenen die er ook moeten zijn. Het gaat er niet om steeds zo mooi mogelijk te spelen. Bijlsma beaamt dat tien met een griffel fout is. Het gaat vooral om het genieten.     
 
Hier de zes fragmenten die door de drie cellisten werden uitgevoerd.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten