Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 25 januari 2016

Paul Frissen over Het geheim van de laatste staat.VPRO-Boeken, 24 januari 2016


Protocollen vanwege de weigering om de tragiek van het leven te aanvaarden.

Hoogleraar bestuurskunde Paul Frissen heeft kritiek op het verlangen naar transparantie dat overal waar bestuurd wordt, om zich heen grijpt. Met de overheveling van taken van de rijksoverheid naar de gemeenten is de regelzucht alleen maar toegenomen.

Wim Brands toont de omslag van het boek waarop een kunstwerk staat van Ger van Elk, die in augustus 2014 is overleden.
Frissen vindt hem een kunstenaar die inspireert. Het geheimzinnige karakter van het beeld past bij zijn boek. Het is nodig dat men zich af en toe kan verbergen. Hij weet vaak al tijdens het schrijven van een boek waar het volgende over moet gaan, maar dat was dit keer niet zo. Hij werd getriggerd door het begrip transparantie, vooral door het afschuwwekkende idee dat totale openheid wil. Dat verlangen was al bekend bij een Griekse halfgod die wenste dat een mens een borstkas van glas had zodat zijn ziel zichtbaar was. Transparantie werd belangrijker naarmate de wereld onttoverde, zoals Max Weber vaststelde. Hierdoor kon de maatschappij beter beheerst worden. Dit is inmiddels geradicaliseerd door de nieuwe technologische mogelijkheden. Dat Google onze behoeften kent, is een voordeel maar kan gemakkelijk in zijn nadeel omslaan. Dat alles kan, mag en doorzichtig wil zijn ontaardt bijvoorbeeld tijdens de bonnetjesaffaire. Frissen zegt dat dit soort verantwoording gebaseerd is op de vooronderstelling dat openbaarheid gelijk staat aan zichtbaarheid zonder dat het bemiddeld wordt. In Trouw (26 januari 2016) vertelt hij dat cijfers voor het best scorende ziekenhuis op het gebied van overleving weinig zeggen. 'Transparantie werkt dus alleen in een perspectief van duiding: je moet weten wat in die cijfers wordt uitgedrukt.' Degene met de beste bonnetjes is degene die overschrijdingen het best kan ontduiken. Macht kan volgens hem het beste in beslotenheid uitgeoefend worden. In de voorstelling van zaken die Dave Eggers in zijn roman De cirkel geeft, waarin het hele leven transparant is, zijn geheimen leugens. Er wordt ontkend dat persoonlijke en politieke geheimen onmisbaar zijn in de wereld. Mensen die in zo’n doorzichtige wereld geloven hebben een hekel aan maatschappelijke conflicten die inherent aan het samenwonen zijn.

Brands refereert aan een eerder gesprek met Frissen, in september 2013, over De fatale staat, waarin het ging over potvisprotocol.
Inmiddels is dat protocol gereed en werd het ook gebruikt toen onlangs vijf potvissen op Texel aanspoelden. Volgens Frissen gaat het bij protocollen, waarvan er steeds meer komen, om de weigering de tragiek van het leven te aanvaarden. Ze duiden op een behoefte ons te beschermen tegen gevaren die steeds groter worden maar creëren een schijnveiligheid.

Brands stapt over op de geheimen en vraagt naar een definitie daarvan.
Frissen omschrijft een geheim als een bewust gewilde verborgenheid, dit in tegenstelling tot privacy, waarbij het gaat om met rust gelaten te worden. Concrete aanleiding voor dit boek was zijn contact met geheime diensten en wilde weten wat zij als geheim zien, hoe zij dat in staan houden en waaraan zij het recht op duisternis ontlenen. Frissen stelt dat de wereld een gebroken wereld is, waaraan de verschillen tussen mensen inherent zijn. Ieder heeft zijn eigen invulling van vrijheid. Het zou heel beperkend worden als een normaliteit zou aangeven wat dat inhoudt. Frissen geeft als voorbeeld onze gezondheid die door technologische ontwikkelingen geobjectiveerd wordt terwijl het een normatief begrip is. Door een stappenteller op je app ga je je naar een objectief doel gedragen, terwijl Frissen zegt dat met het recht moet hebben om vetzucht te ontwikkelen of er afschuwelijke gedachten op na te houden. Een burger zonder geheimen is onvrij. De paradox is dat een staat geheime diensten moet hebben om de geheimen van de burger te waarborgen. Deze diensten zijn vaak, anders dan opsporingsinstanties, organisaties van lange adem, om de tegenpartij te overtroeven. Hij geeft een vermakelijk voorbeeld van de oprichting van een maoïstische partij in Nederland door de BVD in de tijd dat het communisme als een gevaar gezien werd. Ze infiltreerden met succes en onthulden later hun identiteit.

Brands wil weten hoeveel geheimen Frissen zelf heeft.
Frissen antwoordt dat de vraag voortkomt uit een verlangen naar transparantie en dat geheimen in het duister voorkomen en van schoonheid getuigen. Zonder geheimen zou het leven verwoestend saai zijn. Ons onvermogen hangt samen met onze vrijheid. Een volkomen zijn tast die aan.    

Andermaal zeer prikkelende gedachten van een sympathieke filosoof, die helder en ter zake kundig formuleert en die opkomt tegen de controledwang, zoals Brands op het eind van het gesprek stelt. De noodzaak van het koesteren van geheimen is een belangrijk onderwerp in een maatschappij die gemakkelijk afglijdt naar eisen die de technologie geruisloos oplegt. Het is alleen jammer dat Frissen formeel denkt over vrijheid. Zijn liberale visie geeft ondernemingen de vrijheid om anderen hun vrijheid te ontnemen, maar daar is ongetwijfeld wel een mouw aan te passen.  

Hier mijn verslag van het gesprek over De fatale staat.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten