Filmrecensie: Mr. Turner (2014), Mike Leigh

Subtiele humor in kostuumdrama rond Britse landschapsschilder

In het begin van Mr. Turner dacht ik dat ik in de verkeerde film was beland. Twee boerinnen wandelen keuvelend langs een sloot met op de achtergrond een Hollandse molen, zoals ook te zien is in het begin van de trailer. Gelukkig staat daar ook een heer in het tegenlicht te schetsen. Mijn hoop dat dit de Britse landschapsschilder Joseph Mallard William Turner (1775-1851) zou zijn, werd gelukkig bewaarheid. Mike Leigh filmt in zijn latere jaren waarin hij een uitstapje maakte naar Holland en België.

Eenmaal terug in Londen oogt Turner (Timothy Spall) als een grommende bullebak. Hij blijft dat ook gedurende de hele film, maar laat daarnaast ook zijn goede inborst zien. Turner is gewoon geen gemakkelijke man, maar de droge humor waarmee hij zich door het leven spoedt, is heel vermakelijk en neemt de kijker voor de schilder in. Billy, zoals Turner door zijn helpende vader William en huishoudster Hannah genoemd wordt, is een onrustige geest die vaak van huis is. Veel aandacht voor zijn dochters die bij zijn vroegere minnares Sarah wonen, heeft hij niet, laat staan voor een pas geboren kleinkind. Hij verstrekt hen de toelage die hij als vader verschuldigd is, maar is niet scheutig met geld zoals we zien in een mooie scène in het landhuis van een graaf waar een armlastige collega van de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten hem vijftig pond vraagt, honderd wil en met vijf pond genoegen moet nemen. Turner zingt liever, begeleid op de piano door een aanwezige dame, een klaaglied van Purcell en doet dat helemaal niet onverdienstelijk.  

Tekenend voor de onrust van Turner zijn diens regelmatige bezoeken aan de kustplaats Margate waar hij als jongen een paar jaar op school zat en waar hij zijn schilderkunst bij een fraaie lichtval kan uitoefenen. Hij trekt onder de naam Mallard in bij het echtpaar Booth en hoort dat de man ooit timmerman was op slavenschepen en daar veel ellende zag, die hem mentaal gebroken hebben. Als de man overlijdt, ontstaat er een natuurlijke, liefdevolle verhouding met de zorgzame vrouw des huizes. Omdat zij het bezwaarlijk vindt dat Turner steeds zo’n hele reis naar haar toe moet maken, verhuist ze naar een woning dichter in de buurt. De verhouding is tegen het zere been van huishoudster Hannah, die ervan genoot om Turner, die ook bordelen bezoekt maar dan vooral om jonge vrouwen te portretteren, seksueel tevreden te stellen.

Fraai is een bijeenkomst van de leden van de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten, waar men nog druk werkt aan de ten toon te stellen schilderijen. Turner bekijkt het drukke, kleurige werd van een collega en brengt daarna een roze vlek op een zeegezicht van hem aan. De collega’s zijn in alle staten, maar worden gerustgesteld als hij de vlek wat later omwerkt tot een boei. Het applaus dat hem dan nog ten deel valt, klinkt niet meer op als hij een radicale verandering in zijn werkwijze heeft doorgevoerd, die hem tegenwoordig zo geliefd maakt. De koningin is er in ieder geval niet over te spreken en ook in het theater wordt zijn kunstopvatting voor gek gezet. Een genereus aanbod van een rijke kunstkenner voor zijn hele werk slaat hij af omdat hij zijn werk beschikbaar wil stellen voor het Britse volk. Zijn schilderen waren eerder in het British Museum en tegenwoordig in Tate te zien.

Het portret van Turner door Leigh, die uit een heel ander vaatje tapt dan met Another year (2010), is in ieder geval prachtig gemaakt. Zijn laatste woorden waren The sun is God en daarmee vatte hij zijn levensmotief in vier woorden krachtig samen.   

Hier de trailer van Mr Turner, hier mijn bespreking van Another year.