Zingenot het leidende principe in het leven?
Het is zeker geen straf de inmiddels meer dan een eeuw oude
roman Het portret van Dorian Gray te
lezen. De thematiek, over de vraag of de mens zijn zinnen achterna moet gaan of
zich juist moet laten leiden door zijn verstand, is verrassend actueel. Wat dat
betreft verandert er misschien niet eens zoveel in de tijd. Het boek is een
zintuiglijk genot om te lezen en de vertaling van dichter en schrijver Anneke
Brassinga mag er zijn.
Het portret van Dorian
Gray gaat over een knappe jongeman met dezelfde naam uit Londen, die zich
laat portretteren door een verdienstelijk schilder, Basil Hallward geheten. De
komst van de subversieve dandy Henry Wotton in het atelier leidt bij Dorian tot
een sterk besef van het heden. Henry vertelt hem dat de mens een plicht heeft
ten aanzien van zichzelf om van het leven te genieten, zeker als men nog in de
glans van de jeugd verkeert zoals Dorian. De jongeman schrikt ervan dat het
schilderij zijn knappe beeltenis zal behouden en dat hij die zal verliezen. Hij
wil zijn ziel ervoor geven om te zorgen dat het omgekeerd is.
Nadat Dorian verliefd is geworden op de eenvoudige actrice
Sybil Vane wil hij dat ook Henry en Basil met haar acteerprestaties kennismaken.
Helaas acteert ze die avond slecht omdat haar liefde voor Dorian haar in de weg
zit. Dorian maakt het vervolgens uit en ziet zijn wreedheid weerspiegeld in het
schilderij dat inmiddels op zijn kamer staat. Als hij het goed wil maken, hoort
hij dat Sybil zich inmiddels van kant heeft gemaakt.
Lord Henry Wotton verkondigt de meest uitdagende uitspraken
over de liefde en de minderwaardige aard van de vrouw. Ze is een slaaf die het
beste gedijt bij een meester. Henry hecht dan ook weinig waarde aan de dood van
Sybil en raadt Dorian aan om te blijven genieten van het leven. Na de ene liefde
volgt weer een ander, iets dat door Basil niet wordt begrepen. Omdat zijn
zonden op het schilderij zichtbaar worden, laat Dorian het opbergen op een
zolderkamer, waar niemand het zal kunnen zien, maar hij verkeert voortdurend in
angst dat zijn werkelijke gelaat toch ontdekt zal worden.
Vervolgens komt hij, anders dan Henry zelf die zijn subversieve
ideeën niet praktiseert, op het verkeerde pad terecht. Dat wordt in een wat
beschouwelijk hoofdstuk over zingenot in het verleden gedetailleerd beschreven,
al valt het wat uit de toon bij de andere hoofdstukken die veel juist dynamiek
kennen. Als Dorian Basil toch een blik op het schilderij laat werpen, is deze
zo ontzet dat Dorian hem in paniek doodsteekt en het lijk door een scheikundige
laat wegwerken.
Uiteindelijk overheerst het verstand bij Dorian en twijfelt
hij eraan of de uitspraak van Henry dat men de ziel moet genezen met de zinnen
wel serieus moet nemen. Hij is veel meer dan Henry overtuigd van de noodzaak
van een moraal, maar helaas wordt hem geen tijd meer gegund om nog een andere afslag
te nemen. Henry wil hem behoeden voor een al te burgerlijk bestaan:
‘Ik vraag me af hoe de
rest van je leven zal zijn. Bederf het niet door als een berouwvol zondaar te
gaan leven. Zoals je nu bent, ben je een perfecte persoonlijkheid. Beroof
jezelf niet van kwaliteiten. Je bent nu af.’
Als argument geeft hij aan dat het leven zich niet naar de
wil laat knevelen: ‘Je kunt je inbeelden
veilig te zijn, sterk te zijn. Maar een toevallig veranderende kleurennuance
van een kamer, van een ochtendhemel, een bepaald parfum dat je ooit dierbaar
was en dat zijn onnaspeurbare herinneringen bezit, een regel van een vergeten
gedicht dat je opnieuw onder ogen kwam, een cadens uit een muziekstuk dat je
nooit meer speelde – ik zeg je, Dorian, dat zijn de dingen die ons leven
besturen.’
In het Voorwoord
wordt verwezen naar de waarde van kunst en kunstkritiek. Wilde vindt dat kunst
schoonheid moet scheppen en zich niet moet inlaten met de moraal. Vanuit zijn
visie vindt hij kunst ook nutteloos, maar wat hij ons laat lezen is van een grootsheid
die niet zo gemakkelijk uit het geheugen verdwijnt, waarmee Het portret van Dorian Gray toch zijn
nut bewijst.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten